Intersekse

Spectrum

Sekse is in werkelijkheid een spectrum, waarop tal van variaties in chromosomen, hormonen en geslachtskenmerken mogelijk zijn. Elk persoon bevindt zich op een unieke plek op dit spectrum, waaronder intersekse personen. De maatschappij houdt zich vaak vast aan een man/vrouw tweedeling. Hierdoor worden intersekse personen gediscrimineerd. Als bij een jong kind niet duidelijk is of die een jongen of meisje is, worden door dokters vaak operaties uitgevoerd om hun uiterlijk te ‘normaliseren’ zonder dat dit noodzakelijk is voor hun gezondheid. Dat gaat in tegen lichamelijke autonomie: zelf mogen bepalen wat er met jouw lichaam gebeurt. Daar kan iemand hun hele leven last van hebben. Geschat wordt dat ongeveer 1 op de 90 mensen intersekse is¹. En volgens de Verenigde Naties is 0,05% tot 1,7% van de mensen intersekse². Let op: Intersekse is iets anders dan seksuele geaardheid.

Oorsprong van Intersekse

Diversiteit is natuurlijk
De natuur zit er vol mee. Seksevariatie is al zo oud als de mensheid. In de vroege Griekse mythologie werd reeds gesproken over wezens die zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken hadden en in de natuur is er eindeloos veel variatie. Intersekse is dus niets nieuws, maar is in de afgelopen eeuwen vaak verborgen gehouden in de maatschappij.

Medische benadering en mensenrechten

Intersekse personen hebben helaas veel te maken met medische ingrepen die zonder toestemming gebeuren en eigenlijk niet nodig zijn, voornamelijk onder kinderen. Dit wordt ook wel niet-noodzakelijke medische behandelingen (nnmb’s) genoemd. De Verenigde Naties en mensenrechtenorganisaties roepen al jaren op om dit te verbieden, omdat ze het recht op lichamelijke integriteit, autonomie en zelfbeschikking schenden. De Tweede Kamer heeft in 2024 eindelijk een motie aangenomen om dit in Nederland te doen. Dat betekent dat de politiek heeft gezegd dat ze er iets mee willen doen, maar dat het nog niet verboden is.
Als een intersekse persoon een diagnose krijgt, is dit vaak “Differences of Sex Development” (Verschillen in sekseontwikkeling) DSD, voorheen en soms nog steeds bekend als: Disorders of Sex Development (Stoornis van sekseontwikkeling). Zulke terminologie laat dan ook goed zien hoe erg intersekse personen met stigma (een negatief beeld) te maken hebben. Het woord ‘verschillen’ laat zien dat diversiteit en variatie in sekse natuurlijk zijn, terwijl ‘stoornis’ een negatief beeld geeft van een ziekte die behandeld moet worden. Er zijn ook andere diagnoses die (aan intersekse gekoppeld worden), en bij sommige intersekse personen is het duidelijk dat ze intersekse zijn zonder dat ze een medische diagnose hebben. Niet iedere intersekse persoon gebruikt dus de term DSD.

Stigmatisering en verborgenheid

Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw was het de standaard voor arten en hulpverleners om aan intersekse personen (en hun ouders) te adviseren om hun ‘intersekse zijn’ verborgen te houden, uit angst voor stigmatisering en discriminatie. Tot 2003 werd geheimhouding zo sterk aangeraden dat intersekse kinderen vaak niet verteld werden over de echte reden van hun medische behandelingen of over dát er een medische behandeling op jonge leeftijd had plaatsgevonden. Hierdoor is er veel verborgen leed onder intersekse personen. Ook nu nog raden artsen aan om het aan zo min mogelijk mensen te vertellen, wat leidt tot diepgewortelde schaamte en het idee kan geven een monster te zijn. Maar dit advies om seksevariatie verborgen te houden zorgt juist voor onwetendheid en vooroordelen, bij zichzelf en anderen. Lees hier meer over het onderwerp op de website van NNID of kijk op intervisibility.eu om meer te lezen over hoe intersekse mensen zich zichtbaar inzetten.

Lhbti+

In het rijtje lhbti+ staat de i voor intersekse. Lhb heeft te maken met seksuele oriëntatie, de t gaat over gender en de i gaat over intersekse ervaringen. Niet alle intersekse personen voelen zich thuis in de lhbti+ gemeenschap en er zijn ook intersekse personen die van mening zijn dat de i niet in dit rijtje hoort. Ondanks dat de i niets te maken heeft met seksuele oriëntatie of transgender zijn, ervaren intersekse personen net zoals de anderen in de gemeenschappen de negatieve gevolgen van een maatschappij waar niet verder gekeken wordt dan man-vrouw relaties en man/vrouw zijn.

Intersekse variaties

Er zijn verschillende manieren waarop geslachtskenmerken ontstaan. Chromosomen bevatten de erfelijke informatie die je van je ouders hebt gekregen, en bij mensen zorgen de geslachtschromosomen X en Y voor de ontwikkeling van geslachtskenmerken. Iemand met XX-chromosomen krijgt meestal een vrouwelijk lichaam, en iemand met XY-chromosomen krijgt meestal een mannelijk lichaam. Het is echter ook mogelijk om een andere combinatie van geslachtschromosomen te hebben: bijvoorbeeld X, XXY, of XYY. Dit zijn voorbeelden van seksevariatie op chromosomaal niveau. Het aansturen van mannelijke geslachtskenmerken gebeurt door het hormoon testosteron, het aansturen van vrouwelijke geslachtskenmerken gebeurt door de hormonen oestrogeen en progesteron. Iedereen heeft deze hormonen. De hoeveelheden van elk hormoon bepalen hoe je lichaam zich ontwikkelt, en of je bijvoorbeeld meer mannelijke of vrouwelijke kenmerken hebt. Sommige mensen maken meer of minder van deze hormonen dan gemiddeld, of hun lichaam kan de hormonen niet waarnemen. Deze variatie in hormonen kan o.a. zorgen voor geslachtsdelen die tussen het typische mannelijke en vrouwelijke inzitten, onvruchtbaarheid, geen of minder schaamhaar of het uitblijven van menstruatie. Soms is bij de geboorte al duidelijk dat iemand intersekse is, doordat de geslachtsdelen zichtbaar verschillen. Bij andere intersekse personen wordt de variatie pas later duidelijk, bijvoorbeeld tijdens de puberteit.

Medisch ingrepen

Medici passen medische ingrepen toe op intersekse kinderen om hen te doen voldoen aan stereotype mannelijke of vrouwelijke normen. Artsen zeggen dat ze terughoudender zijn dan vroeger hiermee, maar hier is geen bewijs voor. Dat er nog steeds wordt ingegrepen met hormonen en medisch onnodige operaties bij intersekse kinderen in Nederlandse ziekenhuizen staat vast. Dit gebeurt vaak vanuit de gedachte dat dat het beste zou zijn voor het kind, maar uit onderzoek blijkt dat dit tot veel medische complicaties leidt, inclusief chronische pijn, levenslange medicijn afhankelijkheid en langdurige mentale problematiek. Voorbeelden van mentale klachten als gevolg van onnodige medicalisering zijn diepgewortelde schaamte, gehinderde seksuele en relationele ontwikkeling, afstand tussen hoofd en lichaam, depressie, trauma en genderdysforie. Zo kunnen intersekse personen ernstig hinder hebben van dat hun lichaam ‘van baby af aan’ medische ingrepen heeft moeten ondergaan.
’⁴.

Onderwijs

De overheid streeft ernaar dat álle leerlingen zich veilig voelen en ook geaccepteerd worden op school, dus ook intersekse leerlingen. Intersekse is voor veel mensen nog onbekend. Scholen zijn verplicht om een veilig sociaal klimaat te creëren voor alle leerlingen. Voor docenten heeft NNID een docentenhandleiding en lesbrieven gemaakt. Heb je als school interesse om in contact te komen met een rolmodel of wil je een workshop over het onderwerp intersekse neem dan contact op via dit contactformulier.

Voel je je onveilig op school

Het idee anders te zijn en een geheim te moeten bewaren kan zwaar drukken op intersekse jongeren. Het is belangrijk om hierover te praten. Dit kan met lotgenoten via patiëntenverenigingen of bijvoorbeeld online via Oii Europe. Ook al weet je niet van je intersekse zijn, dan nog kun je gepest worden. Dit komt relatief veel voor bij intersekse personen. Ook hierbij is het belangrijk om hierover te praten, bijvoorbeeld met een vertrouwenspersoon op school of door contact met ons op te nemen.
Een kleine minderheid van intersekse personen zijn vanaf de buitenkant herkenbaar als intersekse. Dit kan veel ongemak geven. Er zijn verhalen van leerlingen die altijd als eerste of laatste de douche in stappen en verbergen zich met een handdoek en zijn bang om betrapt te worden. Dit geeft vaak onnodig veel stress bij kinderen. Weet dat je als leerling nooit verplicht bent om helemaal naakt te douchen. Zie hiervoor hiervoor de uitspraak van de Landelijke Klachtencommissie Onderwijsgeschillen. Gym kan voor veel ongemakkelijke en stressvolle situaties zorgen die niet altijd in het welzijn zijn van de leerling.
Herken jij ook dat je je vaak wilt verbergen of niet jezelf kunt zijn? Neem dan contact met ons op. Of stuur anoniem een bericht als je je onveilig voelt op school.

Rolmodellen

Raven van Dorst Raven is programmamaker, tv-persoonlijkheid en noemt zichzelf hermafrodiet of ‘hermi” – foto: (2018) Door DWDD – DWDD, CC BY 3.0

Marleen Aflevering van Jurre’s date met Theatermaker, performer & danser Marleen Hanne Gaby Odiele Door CHRISTOPHER MACSURAK from Chicago, USA – Michael Kors ss14-25, CC BY 2.0

Heb je opmerking over deze tekst of tips? E-mail dan naar [email protected].

Ondersteuning

De zoektocht naar wie je bent kan verwarring en onzekerheden met zich meebrengen. Misschien voel je je onveilig omdat je je niet geaccepteerd voelt, of ervaar je vervelende situaties op je werk, op school of in je sociale omgeving. Het kan zijn dat je het liever verborgen wilt houden. Weet dat je het niet alleen hoeft te doen. Je kunt met onze ervaringsdeskundige Berthine over praten via onderstaand formulier. Zij is ook een intersekse persoon en gaat graag met jou in gesprek. Berthine kan je een luisterend oor bieden, met je meedenken en je verder helpen. Jij bepaalt het tempo. We bespreken alles op discrete wijze en in vertrouwen; we delen nooit informatie zonder jouw toestemming. 

Ervaringsdeskundigen:

Zoë

    Bir   

Marijn

Berthine

Lies

Elze

Lars

Klik hier voor meldpunt onveilige situaties lhbti+'ers op scholen

Steunpunt |

Meldpunt